Dat de camera een krachtig wapen is, hoeft niet verder te worden uitgelegd. Maar betekent dit dat een verborgen camera ook een verborgen wapen is? Het nieuwe RTL-programma Project P, waarin gepeste leerlingen met een verborgen camera worden gevolgd, stuit op veel weerstand, nog voor de eerste aflevering is uitgezonden.
Op 28 april is de eerste uitzending van Project P: Stop het pesten. Maar nog voordat RTL5 ook maar één seconde van het programma – gepresenteerd door Johnny de Mol en Dennis Weening – heeft uitgezonden, is het al onderwerp van discussie. Nu hebben wij wel vaker kritiek op programma’s van RTL, want de naakte lichamen in Adam Zkt. Eva verdienden volgens sommigen ook geen schoonheidsprijs. De controverse rondom Project P is echter serieuzer van aard. In het programma worden jongeren die slachtoffer zijn van pesten met een camera gevolgd. Een verborgen camera, welteverstaan. En dat maakt nogal wat los.
Integere sensatie?
Drie scholen hebben al aangegeven problemen te hebben met de stiekeme opnames die op hun school zijn gemaakt. Het Einstein Lyceum in Hoogvliet stapt zelfs naar de rechter om te voorkomen dat er beelden van het programma worden uitgezonden. Uit Hoogvliet komt het geluid ‘dat de geheime opnames stigmatiserend zijn’ en ‘dat het RTL alleen sensatie oplevert’. Kinderombudsman Marc Dullaert gaat nog een stapje verder en noemt de aanpak van RTL ‘de zoveelste toevoeging aan de jungle van anti-pestmethoden waarvan het effect niet bewezen is’.
Daar is RTL het vanzelfsprekend niet mee eens. Ze betreurt de gang naar de rechter, maar stelt dat het programma ‘het belang van het kind dient’. Op de website stellen ze tevens dat het programma op een ‘integere manier‘ te werk gaat. Ook producent Sky High (wat dan wel weer een toepasselijke naam is) vindt het gebruik van verborgen camera’s om pesten aan de kaak te stellen niet te ver gaan, want ‘de gepeste leerlingen zijn na de confrontatie juist door hun klasgenoten omarmd’. RTL ziet dan ook geen reden het programma op 28 april niet uit te zenden. Alleen de rechter kan er nog een stokje voor steken.
De commerciëlen hebben het gedaan
Zo’n rel doet het altijd goed in de media, en ook de meerdere kanten van het verhaal zorgen voor een hoop aandacht. Want hoe zit het met het belang van de gepeste leerling, de privacy van de pesters, de reputatie van de scholen en het uiteindelijke doel van RTL5? De discussie lijkt voorbij te gaan aan de oorspronkelijke insteek van het programma: pesten zichtbaar maken. De onzichtbare methode is alleen niet de juiste – daar houden wij niet van. Het omstreden programma 24 Uur Tussen Leven en Dood van Reinout Oerlemans en consorten staat nog vers in het geheugen: zonder toestemming filmen is ‘not done’. Maar wat als het geheime middel uiteindelijk wel het doel heiligt, als het de gepeste leerling inderdaad helpt?
De meeste nadruk ligt nu eigenlijk op de zender die het uitzendt. Want RTL5 is een commerciële zender, met toch als overkoepelend doel: zo veel mogelijk kijkers trekken en winst maken. Het is relevant om af te vragen in hoeverre er ook ophef was ontstaan als niet RTL5, maar de KRO het programma zou hebben gemaakt. Zonder Johnny de Mol en Dennis Weening, maar met de lieve Yvon Jaspers, of een betrokken Anita Witzier. RTL kan nog zo claimen dat het ‘integer’ is, maar wanneer het programma samen met Roy Donders en From Russia With Love het televisieaanbod vormt, is de context ietwat dubieus.
Individueel belang
Het staat vast dat de eerste uitzending van Project P in ieder geval wel wat kijkers zal trekken. Precies waar RTL op zit te wachten. Het is alleen te hopen dat het maatschappelijke thema overeind blijft: zowel voor de betrokken leerlingen en scholen, als voor de ‘integere’ programmamakers. Een verborgen camera als wapen kan effectief zijn – maar moeten wij dat ook zien? Als het belang van die ene gepeste leerling echt voorop staat misschien wel niet. Dan heeft de camera haar werk gedaan, maar kunnen de opnames gewoon binnen de school blijven. Jammer voor RTL, goed voor de scholen.
Het is onduidelijk in hoeverre RTL haar plannen voor uitzendingen doorzet, en hoeveel scholen zich nog gaan melden met klachten. Voorlopig wordt RTL5 nog wel even geplaagd met haar nieuwe project.
