[mks_dropcap style=”letter” size=”48″ bg_color=”#ffffff”txt_color=”#000000″]V[/mks_dropcap]anavond zal de KRO-NCRV in het programma In het spoor van de vluchteling een reportage laten zien in virtual reality. Voor deze reportage reisde oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen samen met Liesbeth Staats onder andere af naar Lesbos en Libanon waar hij filmde met een speciale 360° camera. ”Ik vind het een fantastisch medium. Het is alsof je op Google Streetview kijkt, maar dan met bewegende beelden”, vertelde meneer Melissen tijdens ons korte gesprek woensdagmiddag. 

Hans Jaap Melissen
Hans Jaap Melissen (1968) is een bekende oorlogsjournalist, schrijver en spreker. Hij begon als algemeen verslaggever maar legde zich al gauw toe op humanitaire crisis en oorlogen. Veel van zijn reportages werden ook uitgezonden door de NOS en andere publieke omroepen. Intussen is hij freelancer en werkt hij voor bijna alle publieke omroepen. Hij schuift regelmatig aan bij praatprogramma’s, geeft lezingen, trainingen en zit bijeenkomsten voor. Voor zijn reportages over de Arabische Lente werd hij in 2012 door de website Villamedia uitgeroepen tot Journalist van het Jaar.

Ik ben nog nooit zo onder de indruk geweest van een cameratechniek waarbij je voor je gevoel ‘in’ de video kan zitten

Bevordering objectiviteit van de media
”Een jaar geleden kreeg ik een bericht van SCOPIC of ik hun techniek, virtual reality, in oorlogsgebieden wilde gaan toepassen.” Toen Melissen de virtual reality bril opzette zag hij gelijk ongekende mogelijkheden, terwijl hij er nog nooit eerder van gehoord had. ”Ik kreeg zo’n bril op en sprong als het ware mee met een jongen een klif af. Ik dacht bij mezelf ‘shit man’, wat ben ik nou aan het doen. Als ik dit gevoel kan krijgen door zo’n video, dan kan ik mensen ook echt ‘meenemen’ in de oorlog”, aldus Melissen. De journalist legt uit dat je door middel van de camera dingen kan laten zien die in de ene hoek van een gebied heel spectaculair zijn, maar dan in de andere hoek weer helemaal niet. ”Ik ben bij rampen geweest die in de media veel groter over kwamen omdat een paar kapotte gebouwen in beeld werden gebracht terwijl daarnaast gewoon de markt werd opgebouwd en de gebouwen hieromheen waren allemaal heel. Iedereen denkt dan dat de hele wereld vergaat, terwijl het in de werkelijkheid wel meevalt.” In communicatiewetenschappelijke termen staat deze manier van presenteren ook wel bekend als framing. ”Door middel van de 360° camera kun je het beeld of je smartphone draaien, waardoor je ook naar mensen op een andere plek kunt kijken. Wanneer je de beelden bekijkt met een speciale bril, ben je voor je gevoel gewoon ter plekke. Dit zorgt voor een eerlijker en realistischer beeld.”

Arbeidsintensieve techniek
”Het maken van virtual reality video’s is erg arbeidsintensief en vrij ingewikkeld, zowel in de postproductie als het filmen zelf. Als je op hoge kwaliteit wil filmen, kom je nog steeds uit op een houder -een kubus- waarin zes GoPro’s zitten”, legt Melissen in duidelijke taal uit. ”Al deze GoPro’s moeten apart aangezet worden en vervolgens in de recording-stand gezet worden, wat dus al twaalf handelingen zijn. Elke keer moeten ze het doen en bijvoorbeeld niet in de foto-stand staan, want één camera die het niet doet en je hebt er alweer niks aan.” Hij vertelt dat er wel consumentencamera’s zijn waarbij de video’s er in een keer uitrollen, maar dat die nog niet van genoeg kwaliteit zijn: ”Nu moeten de beelden allemaal in elkaar geplakt worden in de montagekamer, wat de techniek erg arbeidsintensief maakt.”

Toekomst perspectief
Voor Melissen is het grootste voordeel dat virtual reality de mogelijkheid biedt om mensen het gevoel te geven alsof ze ter plekke zijn, of het nou bij je om de hoek is of in Syrië of Libanon. ”De techniek is zo nieuw, dat mensen vaak nog niet weten wat het is, maar dat komt wel. In de afgelopen twee tot drie weken zie je dat de headsets op veel bredere schaal in de winkels liggen met meerdere modellen, onder andere soorten waarbij je je smartphone in de bril kan klikken.” Tegenwoordig is ook YouTube geschikt gemaakt voor 360° video’s. Je klikt hierbij op een icoontje zodat het beeld splitst en dan kan je dat met die bril gaan bekijken. ”Gyroscopische blik heet dat officieel”, beschrijft de journalist. ”Het is echter geen techniek die het oude zal vervangen, maar het is een goede toevoeging aan de oude ‘platte’ – de standaard techniek waarbij men kijkt naar een plat scherm – manier van filmen. De techniek is fantastisch, maar de manier van kijken is best wel individueel. Je moet zo’n ding op je hoofd zetten, je sluit je af van de omgeving en je kunt er zelfs zeeziek van worden. Het is heftig. Sommige mensen zitten met tranen in hun ogen omdat ze het gevoel krijgen van: ‘jeetje, ik zit ertussen’. Ze voelen zich verantwoordelijk voor wat er gebeurt en denken ‘ik moet ook naar die boot toe lopen om te helpen’, maar dat kan natuurlijk niet.”

In het spoor van de vluchteling
In het programma dat vanavond om 19:00 uur uitgezonden wordt door NPO2, zal er verwezen worden naar de korte scènes die op de website kunnen worden bekeken. ”We zetten de camera op bij een vluchtelingenjongetje dat zich vervolgens gaat gedragen alsof hij door het water van Lesbos loopt.” Door je hoofd te bewegen bepaal jij waar je in die video naar wil kijken. Het geeft de kijker dan een gevoel dat hij erbij is, want je zit als het ware gevangen in de bril, je ziet alleen het beeld van die video. Wanneer je je hoofd naar links draait, krijg je de beelden van deze camera in een vloeiende beweging. Alsof je thuis zit en zelf kan kiezen waar je naar kijkt. In de uitzending van dertig minuten zullen we kort deze techniek toelichten. De camera geeft mensen het gevoel van ‘potverdorie, ik ben ter plekke’. Zeker in mijn vak, waar ik dan vaak in crisisgebieden ben, gebieden waar de gewone kijker niet zelf naartoe kan, krijgt het gevoel alsof hij daar is. Ik ben nog nooit zo onder de indruk geweest van een cameratechniek waarbij je voor je gevoel in de video kan zitten.”