[mks_dropcap style=”letter” size=”48″ bg_color=”#ffffff” txt_color=”#000000″]J[/mks_dropcap]e kent hem natuurlijk als nieuwslezer van het NOS Journaal, en hoogstwaarschijnlijk ook als deelnemer van het populaire spelprogramma Wie is de Mol. Maar wist je ook dat Rik van de Westelaken ex-student Communicatiewetenschap is? Medium sprak met hem over zijn WIDM-avontuur, zijn carrière en zijn ambities.
Een menselijke kant
Een beetje paradoxaal is het wel: een serieuze nieuwslezer bij de NOS en misschien wel een leugenaar en bedrieger in WIDM. Dat vindt Rik zelf ook. Maar aan de andere kant is het volgens hem ook weer niet zo heel gek. “Er is een grote verandering gaande in mijn vak. Nieuwspresentatoren zijn even onafhankelijk en objectief als altijd, maar mensen willen ook de menselijke kant van ons zien, de nieuwspresentator als personality. Blijkbaar is er een behoefte van mensen om steeds meer te kunnen relateren aan de nieuwslezer. Vroeger gaf de NOS niet zo snel toestemming aan de presentatoren om aan andere programma’s mee te doen. Dat is de afgelopen jaren wat veranderd. Ik geef toe dat Wie is de Mol het andere eind van het spectrum is, maar ik vind het een fantastisch programma en het past gewoon heel erg bij mij.”
Sommigen zeggen dat de NOS een risico heeft genomen
Dit was niet de eerste keer dat Rik is gevraagd om deel te nemen aan het programma. Zeven jaar geleden werd hij voor het eerst gevraagd en in de loop der jaren vaker. Voorgaande keren was de hoofdredacteur van het NOS Journaal niet zo enthousiast. Dit keer was dat anders. “Hij vindt ook dat de tijden veranderd zijn. Misschien heeft het ook met de stijgende populariteit van het programma te maken.”
Risico
Volgens Rik komt de betrouwbaarheid van zijn status als nieuwslezer niet in het geding met zijn deelname aan Wie is de Mol, omdat hij verwacht dat de kijker onderscheid kan maken tussen het journaal en een spelletje. Sommigen zeggen dat de NOS een risico heeft genomen. “Vooral als ik de mol ben en ik dus alles bij elkaar lieg. We zullen het wel zien.”
Populairste jongetje van de klas
Voordat de nieuwslezer het spel inging, heeft hij goed nagedacht over zijn tactiek. Hij heeft vooral zijn journalistieke kwaliteiten ingezet. “Het is mijn werk om dingen uit te zoeken. Als journalist heb je psychologisch inzicht, mensenkennis en pas je hoor en wederhoor toe om uit te vinden wie er liegt en wie niet. Dat heb ik gebruikt in het spel. Of het gewerkt heeft? Nou, ik kan je zeggen dat het toepassen van hoor en wederhoor al snel afviel, want iedereen liegt zich een slag in de rondte. Je kunt echt niemand vertrouwen.”
Niemand heeft behoefte aan een huilende nieuwslezer
Rik was de eerste van alle deelnemers die mocht vertellen dat hij in het vijftiende seizoen van Wie is de Mol zat. Er viel een last van zijn schouders, maar tegelijkertijd werd het nog heftiger. “Het was een opluchting dat ik na tien maanden eindelijk mijn geheim bekend mocht maken, maar eigenlijk mag je er verder niks over zeggen. Dat is wel heftig. Ik zit op de redactievloer met driehonderd journalisten waarvan ik dacht dat die nooit zouden kijken, maar dat blijken ze allemaal dus wel te doen. Dan ben je opeens even het populairste jongetje van de klas. En je hoopt maar dat je niet per ongeluk iets verraad.”
Van mollenwereld naar real life
Hij vond de overstap van de mollenwereld naar de gewone wereld heerlijk, maar ook raar. “Weet je wat het is? Vanaf het moment dat je het vliegtuig instapt, sta je zo onder spanning. Je moet alles in de gaten houden: of iemand een bril op heeft of niet, welke kleren iemand draagt, wat iemand doet, of een horloge rechts of links zit. Dat zijn namelijk allemaal dingen waar naar gevraagd kan worden op de beruchte executietest.”
Maar ook het feit dat je je privacy inlevert, vond de nieuwslezer zwaar. “Je deelt altijd je kamer met een van de kandidaten en je weet nooit hoe de dag gaat lopen. Ze vertellen je wanneer je moet plassen, wanneer je moet eten, of je een korte of lange broek aan moet trekken, noem maar op. Je bent alle controle over je leven kwijt. Het is dus zeker heerlijk om weer in je eigen leven terug te zijn. Maar het is ook raar, want je hebt een heel gek avontuur meegemaakt wat je maar met twee vertrouwenspersonen kan delen.”
Mentale uitputting
In het ‘gewone’ leven heeft Rik ook vaak te maken met spanning en nieuws dat hem persoonlijk aangrijpt. Het grootste voorbeeld van de vijftien jaar dat hij bij de NOS werkt is de ramp met vlucht MH17 van afgelopen jaar. “Dat was echt ongelooflijk indringend. Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt. De impact op Nederland was enorm: heel veel mensen in mijn omgeving kennen iemand die in dat vliegtuig zat, dus dan wordt het opeens heel echt.”
Toch moet hij ook in deze gevallen zonder blikken of blozen het nieuws presenteren. Niemand heeft volgens hem behoefte aan een huilende nieuwslezer. “Ik ben natuurlijk na al die jaren gewend om gewoon een knop om te zetten en mijn ding te doen, maar er zijn heus wel momenten waarop je emotioneel wordt. En sommige mensen zien dat.” Toen Rik zag hoeveel kisten er uit het vliegtuig kwamen tijdens de dag van nationale rouw had hij zo’n momentje. “Het is op dat moment bijna een mentale uitputtingsslag om verslag te doen en bij de feiten te blijven. Je kunt je nog zo journalistiek opstellen, maar je bent toch ook gewoon een mens.”
Adrenaline
Niet alleen op de dag van nationale rouw nam Rik de presentatie voor zijn rekening, ook tijdens de inhuldiging van Willem-Alexander en het bezoek van Barack Obama deed hij live verslag. Deze uitzendingen vindt hij wel het spannendste om te doen. “Het is gewoon fantastisch om zo’n programma te mogen leiden. Je hebt wat voorbereid maar je weet niet of het ook zo gaat lopen. Het is kijken hoe de bal rolt en daarmee improviseren. Je mag zelf de vragen stellen, je hebt gasten in de studio, je hebt beelden uit het hele land. Dat de NOS erop vertrouwt dat je het tot een goed einde weet te brengen, dat vind ik erg leuk.”
Maar is het gewone journaal ook niet stiekem een beetje saai om te presenteren? Rik vindt van niet. “Er zijn dagen dat er wat minder nieuws gebeurt en dat het wat minder spannend is, maar ik vrees dat elke baan dat heeft. En de adrenaline die door mijn lijf giert bij de grote uitzendingen en bijzondere momenten maakt het voor een heel jaar goed.”
Kritische ambities
Rik beperkt zich niet alleen tot het lezen van het nieuws, hij is zelf ook altijd nog op zoek naar nieuws. “Je bent journalist of niet. Ik ben begonnen als redacteur en dat zit nog steeds in me. Ik kijk nog altijd naar de teksten van: Klopt het wel? Is het wel evenwichtig? Zal ik het niet anders verwoorden? Soms kan een woord een groot verschil maken. Of je iemand een rebel noemt of een vrijheidsstrijder bijvoorbeeld. Elk woord heeft een andere lading en onbedoeld kun je zo een subjectief oordeel uitspreken over een conflict, en dat wil je niet.”
Hoewel hij zich bij de NOS als een vis in het water voelt, vindt Rik het interessant om te kijken naar wat hij nog meer kan. “Ik zou nog heel veel andere dingen willen. Een reisprogramma vind ik bijvoorbeeld te gek, maar er zijn ook zoveel nieuwsverhalen die wij bij de NOS kort aanstippen en daarna weer loslaten. Hoe leuk zou het zijn om jaren na dato een aantal hoofdpersonen die ooit in het nieuws zaten, op te zoeken en te vragen hoe het nu met ze gaat? Het zou heel leuk zijn als ik dat nog een keer zou kunnen doen. Wat meer de tijd nemen voor bepaalde uitzendingen en zelf weer wat vaker op pad gaan. Dat lijkt me te gek.”
Een talkshow om een talkshow is niet interessant.
Een talkshow ziet hij ook wel zitten, maar dan alleen als het echt iets voorstelt. Een talkshow om een talkshow vindt Rik niet interessant. Tenzij je de nieuwe Humberto Tan bent – maar dan wel een tikkie scherper en spannender. En dan vooral in de onderwerpkeuze en gasten. “Ik vind Humberto een hele goede self-made man, maar de manier waarop hij zijn shows maakt zou niet mijn ding zijn.” De RTL-talkshow van de voormalig NOS-presentator bevat veel promotie van RTL-programma’s en er komen dus veel RTL-sterren langs, iets wat volgens Rik niet altijd even interessant is.
Journalistieke idealen
Als journalist is het Rik zijn grootste ideaal om feiten boven tafel te krijgen over gebeurtenissen in de wereld en vervolgens de bevolking daarover te informeren. “Ik was vroeger heel idealistisch. Toen ik studeerde wilde ik heus wel de wereld een klein beetje veranderen. Maar naarmate je ouder wordt merk je dat dat een stuk lastiger is dan je denkt. Je bent wel heel ambitieus als je denkt dat je zoveel voorstelt dat je de wereld kan veranderen. Nu denk ik dat je al heel wat bereikt als mensen het prettig vinden om van jou te horen wat er in de wereld gebeurt. Ik geloof dat dat het hoogst haalbare in mijn vak is.”
Best Geklede Man
Om dit ideaal te bereiken moeten nieuwslezers onder andere bewust zijn van hun kledingkeuze. Rik is in 2007 genomineerd als “Best Geklede Man”. En nog steeds vindt hij het belangrijk dat je als nieuwslezer op je kleding let. “Het belangrijkste wat wij doen is het nieuws brengen, en als dat verteld wordt door iemand waar iedereen zich aan ergert qua kleding dan komt de boodschap niet over. Het nieuws moet duidelijk zijn en als dat betekent dat je kleding in elk geval niet in negatieve zin afleidt, dan denk ik dat je goed bezig bent. Dus ja, kleding is belangrijk voor ons vak. Maar je moet het ook niet overdrijven.”
Een tikkie scherper en spannender dan Humberto Tan
Ook op Twitter zal Rik altijd rekening houden met zijn functie als journalist en nieuwslezer. “Twitter wordt vooral gebruikt door opiniemakers en mensen die een bepaalde mening hebben. Ik probeer zo min mogelijk te vinden en zo veel mogelijk werkgerelateerde boodschappen uit de deur te doen. Ik zal nooit familiefoto’s uploaden of politiek getinte opmerkingen doen.”
Heb vertrouwen in jezelf
Het is al even geleden dat hij Communicatiewetenschap studeerde aan de UvA, maar toch heeft Rik nog wat laatste tips voor de huidige studenten. “Het is vooral belangrijk dat je een vak doet wat je interesseert en waar je graag verder in wilt. Ik zou nooit iemand aanraden om een vak te kiezen alleen maar omdat je er later misschien veel geld mee kan verdienen, of omdat je meer beroepskansen hebt. Je moet vooral vertrouwen hebben in jezelf. Als jij een toekomst ziet in dat vakgebied, waarom zou je het dan niet proberen? Als je het niet probeert dan gaat het sowieso nooit wat worden.”
Maar studeren is niet genoeg. Volgens Rik is het zonde om alleen maar in de boeken te zitten en hij adviseert dan ook om naast je studie veel andere dingen te doen. “Je leven als student is een fantastische periode waar je de kans krijgt om alles van het leven te plukken. Om dingen uit te proberen, naar het buitenland te gaan, om vrijwilligerswerk te doen.” Bovendien zitten bedrijven volgens hem helemaal niet te wachten op mensen met hoge cijfers, maar juist op mensen met sociale vaardigheden en werkervaring. “Doe wat met je eigen tijd. Doe er wat naast. En probeer uit te vinden wat je leuk vindt en kijk of je daar meer mee kan. Vooral je eigen houding en nevenactiviteiten maken dat je je studententijd succesvol afrondt.”
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Medium #2 2014-2015
Interview: Judith van Soest & Melanie Zierse
Tekst: Judith van Soest
Cover: Stefan Heijendaal
Foto 1: Flickr/Minister President
