[mks_dropcap style=”letter” size=”48″ bg_color=”#ffffff” txt_color=”#000000″]H[/mks_dropcap]et internet is tegenwoordig zodanig aanwezig dat je geen leven zónder kan voor stellen. De markt, de publieke sfeer, de staat: alles is digitaal. En als het dat niet is, moet het dat snel worden. Als je beelden ziet uit de tijd dat de eerste computernetwerken gebouwd werden – zoals in de documentaire Lo and Behold van Werner Herzog –, dan kijk je met verbazing. Was dit de vorige eeuw? Niet de steentijd? We lijken steeds minder te begrijpen hoe het internet ontstaan en opgebouwd is. Tijd om dat te veranderen!
‘Zwarte doos’-denken
Een beetje student die een sociale wetenschap aan de UvA studeert, kent de ideeën van Bruno Latour. In ieder geval zou het idee van de ‘zwarte doos’ een belletje moeten laten rinkelen. Voor alle anderen: in de wetenschap bouwen we idee op idee. De oudere ideeën waar we op bouwen nemen we voor ‘waar’ aan. Ze gedragen zich dan als een zwarte doos.
Het maakt ons niet uit hoe zoiets werkt, alleen wat het resultaat is. (Communicatiewetenschappelijk) onderzoek naar Facebook interesseert zich bijvoorbeeld niet erg in de basiscode van de website, zolang die website maar werkt. Ons denken over internet is vergelijkbaar. Het maakt niet uit hoe de kabels in de Atlantische Oceaan precies werken, zolang de wifi het doet.
Het maakt niet uit hoe de kabels in de Atlantische Oceaan precies werken, zolang de wifi het doet
Dat is eigenlijk best jammer. De infrastructuur van het internet is niet het interessantst. Het is ook essentieel te begrijpen hoe informatie zich verspreidt. Vind je vrijheid van meningsuiting belangrijk? Dan moet je het effect van het internet op informatie en opinie begrijpen. En om in de buurt van dat begrip te komen, moet je weten hoe het internet gebouwd is en hoe het verder uitgebouwd wordt.
ARPANET: het neanderthaler-internet
In Californië staat de computer die voor het eerst een bericht naar een andere computer stuurde. Die computer staat nog in dezelfde ruimte, in wat het beste te beschrijven is als een religieus altaar voor het internet. Maar wat was de eerste boodschap? De computer in Los Angeles probeerde naar een computer van Stanford University de tekst ‘login’ te sturen. Na twee tekens crashte de computer en werd het eerste bericht, waarmee het internet begon, ‘lo’.
Daarmee was de eerste stap gezet tot het oprichten van het ARPA-netwerk. ARPA staat voor Advanced Research Projects Agency. Het is een Amerikaanse overheidsinstantie die alle dure onderzoeksprojecten deed voor onder andere het Amerikaanse leger. Samen met grote technische universiteiten heeft deze instantie het onderzoek gedaan dat de technologie voor het internet mogelijk maakte.
Het ARPANET kan je het beste vergelijken met een neanderthaler, waarbij het netwerk als voorvader van het internet dat we nu kennen, dient. Uiteindelijk is het ingehaald door andere technologische varianten, maar de kerntechnologie van het ARPANET en ons internet is nog steeds hetzelfde.
Hoe de Sovjet-Unie faalde
Het voelt nu onvermijdelijk, maar waarom waren de Verenigde Staten van Amerika eigenlijk het eerste? Waarom faalde de Sovjet-Unie, aangezien ze in de jaren vijftig en zestig op gelijke technologische hoogte stonden als de VS?
Het antwoord zit in de eerdergenoemde overheidsinstantie: ARPA. Toen de Sovjet-Unie als eerste een satelliet de ruimte in stuurde, schrok men. ARPA werd opgericht om de technologische achterstand in te halen. Daarmee ontstonden grote verschillen tussen beide landen in hoe technologische vooruitgang gefinancierd werd.
ARPA werd een grote staatsfinancier die op lange termijn de toekomst van innovatie probeerde te plannen. Daarnaast zorgde ARPA ervoor dat alle onderzoeksinstituten samenwerkten. Ondertussen waren er in de Sovjet-Unie veel verschillende kleine onderzoekscentra die snel resultaten moesten leveren en totaal niet samenwerkten.
Het is eigenlijk best opvallend dat tijdens de ontwikkeling van het internet de Verenigde Staten zich socialistisch gedroegen en de Sovjet-Unie zich kapitalistisch gedroeg
Het is eigenlijk best opvallend dat tijdens de ontwikkeling van het internet de Verenigde Staten zich socialistisch gedroegen en de Sovjet-Unie zich kapitalistisch gedroeg. Dat de Verenigde Staten succesvol waren, zegt veel over de relatie tussen de staat, innovatie en infrastructuur.
Het internet van vandaag en morgen
Als je iets leert van de vroege geschiedenis van het internet, is het hoe belangrijk landelijke staten zijn geweest in de ontwikkeling ervan. Dat is logisch, aangezien infrastructuur en het onderzoek ernaar duur waren. Dat zijn ze nog steeds, maar bedrijven beginnen zich er ook steeds meer in de mengen. Zo bevinden de twee grootste spelers in het verder uitbreiden van het internet zich in Afrika: China en Facebook.
Om antwoord te geven op de vraag die ik in de titel stelde: ‘Hoe bouw je het internet?’. Door heel veel geld aan onderzoek en infrastructuur uit te geven. Wie dat doet, heeft de toekomst van het internet in handen.
Cover: Tirza van Dijk
