De nieuwste papieren editie van Medium Magazine ligt alweer enkele weken in de bakken bij de Universiteit van Amsterdam. Daarvoor moeten we natuurlijk de schrijvende redactie bedanken, de vormgevers en de eindredacteuren, maar bovenal: het papier. Een machtig, maar bescheiden medium, stelt Alexander Monro in zijn boek ‘The Paper Trail’: een vlucht door de geschiedenis aan de hand van de uitvinding die de wereld heeft veranderd.

95 stellingen
Met een beetje geschiedeniskennis kun je de uitvinding van de boekdrukkunst nog wel plaatsen, zo halverwege de vijftiende eeuw. Johannes Gutenberg is de man aan wie de boekdrukkunst is toegeschreven: hij ontdekte hoe je uit losse loden letters een tekst kon zetten. Een belangrijke uitvinding, die echter nooit tot stand was gekomen zonder een ogenschijnlijk simpel velletje papier. Alexander Monro, een Amerikaanse journalist en sinoloog, schrijft in zijn boek The Paper Trail de echte doorbraak van het papier als massamedium ook toe aan een ander historisch figuur: Maarten Luther. Nadat hij in 1517 zijn 95 stellingen op de deur van kapel Wittenberg had gespijkerd, begon zijn echte werk pas: schrijven. Hij vertaalt, schrijft brieven en aanklachten tegen de kerk. Dankzij het papier weet hij zich in Europa net zo beroemd te maken als de paus.

Een velletje papier
Niet het wiel, maar het papier is de belangrijkste uitvinding die de mensheid ooit heeft gedaan, stelt Monro. In zijn boek bespreekt hij de wereldgeschiedenis aan de hand van één onderwerp. Wat papier bovenal uniek maakt is dat het hand in hand gaat met de ontwikkeling van de vrijheid van meningsuiting – iets waar het wiel verder weinig mee van doen heeft.

Monro stelt dat papier altijd ‘een bescheiden medium’ is geweest. Die bescheidenheid zal ook de reden zijn dat papier zo populair werd, simpelweg omdat het niet speciaal ontwikkeld was voor de elite, maar omdat het zijn weg vond bij alle lagen van de bevolking. Met name in het arme China wist papier zich snel te ontwikkelen. Het is eveneens het land waar papier haar oorsprong vindt: een Chinees schreef in 217 v. Chr. al medische kennis op een nat stuk bamboe. Hij wist echter niet dat als het goedje even gedroogd zou worden, hij al kennis had gemaakt met wat wij papier noemen. Monro stelt dat pas met Maarten Luther de echte papieren revolutie begon. De Reformatie, de Franse Revolutie in 1789, de Amerikaanse Bill of Rights in 1791: iets simpels als een velletje papier lag aan deze historische gebeurtenissen ten grondslag.

Digitalisering
Anno 2014 nemen wij steeds meer informatie digitaal tot ons. De rol van papier veranderde al enigszins door radio en televisie, maar het internet vormt absoluut de grootste bedreiging voor het papier. Monro stelt in zijn boek dat papier eigenlijk de enige echte bezitter van informatie kan zijn. Om digitale informatie te verkrijgen heb je een apparaat nodig dat voor een deel buiten je controle valt: papier kun je daarentegen écht hebben.

Het boek The Paper Trail van Alexander Monro is nu overal verkrijgbaar. En helaas voor hem, ook als digitale versie..

Cover: TanteTati