[mks_dropcap style=”letter” size=”48″ bg_color=”#ffffff” txt_color=”#000000″]M[/mks_dropcap]ensen zeggen vaak dat media geen effect op hen hebben maar wel op anderen, een fenomeen dat het derdepersoonseffect wordt genoemd. Toch is het een feit dat media invloed hebben op de perceptie van álle mensen. Die perceptie kan gestuurd worden in een bepaalde richting, zelfs zodanig, dat situaties door de framing van media compleet anders worden geïnterpreteerd. In dit artikel geven we je graag een overzicht van dit soort incidenten, omdat het belangrijk is ons hier bewust van te zijn.
De terrorist die geen terrorist bleek te zijn
Dit weekend verscheen er een foto in de media van een man, waarvan werd beweerd dat hij een van de aanslagplegers in Parijs zou zijn. Op de foto is een man met een getinte huidskleur te zien die een bomvest aan heeft, een Koran vasthoudt en een tulband draagt. De foto verspreidde zich razendsnel via sociale media en stond zelfs op de voorpagina van een grote Spaanse krant. Bovendien verscheen zijn gezicht op de Italiaanse televisie. Wat bleek: het bomvest bleek erbij geplakt te zijn en de zogenaamde Koran die hij vasthoudt is zijn iPad waar het logo van de Koran overheen is geplakt. Alleen de tulband stond ook op de originele foto. Het is onbekend wie de man tot terrorist heeft gefotoshopt.
Russische separatist met knuffel slachtoffer MH17
Herinneren we ons deze foto nog? Op de foto is een pro-Russische separatist te zien op de plek waar de MH17 is neergestort. Hij houdt een knuffelaap vast van een omgekomen passagier, waarschijnlijk een kind. De foto riep veel afschuw op. Veel mensen vonden het ‘ziekmakend en walgelijk’. Wat de foto echter niet laat zien is dat hij vervolgens zijn pet afneemt en een kruisje slaat met zijn handen. Dit bleek uit een video die later opdook. Op het filmpje is ook te zien dat er minstens vier fotografen zijn die de situatie fotograferen. Waarom is er dan niet gekozen voor een foto waarbij de separatist respect toont voor de slachtoffers? Waarschijnlijk omdat gezien de schuldvraag situatie die toen speelde het ‘vijandsframe’ beter paste bij het artikel. Zouden we het misschien een vorm van westerse propaganda kunnen noemen?
Poetin die zogenaamd vragen negeert over de betrokkenheid bij de Oekraïense situatie
Het publiek wordt niet alleen in een denkrichting gestuurd met foto’s, het gebeurt ook in bewegende beelden. Een voorbeeld hiervan is een filmpje uit het NOS journaal van 8 september 2014. Hierin is te zien dat Poetin vragen krijgt van een BBC-journalist over de betrokkenheid van Rusland bij het conflict in Oekraïne. Vervolgens is in de NOS-montage te zien dat Poetin doorloopt, waarschijnlijk zonder de vragen te beantwoorden. De voice-over vertelt daarbij dat de BBC verslaggever zo goed als genegeerd wordt door Poetin. Echter werden dezelfde beelden een week eerder uitgezonden op de Russische zender Russia Today en uit deze beelden blijkt dat Poetin maar liefst twee minuten de tijd neemt om de vragen te beantwoorden. Nu denk je misschien dat de NOS dit niet wist en dat het daarom zo in beeld is gebracht. Niet dus, de NOS heeft namelijk de beelden van Russia Today gebruikt om dit item te maken.
Zijn alle media niet stiekem de slaaf van een zeer dominant Westers discours?
Dit zijn een paar voorbeelden die, hoe ironisch ook, door de media aan het licht zijn gebracht. Er zullen vast nog veel meer voorbeelden zijn waar wij geen kennis van hebben. Best een eng idee, vind je niet? Een mogelijke verklaring voor dit fenomeen is dat het referentiekader van de journalist terechtkomt in het artikel of item. Het publiek wordt dan dus meegenomen in de interpretatie van de werkelijkheid van die journalist. De vraag blijft natuurlijk of de media je bewust proberen te manipuleren of dat ze zich zelf ook niet bewust zijn van het feit dat ze hun publiek sturen in hun interpretatie.
Het belang van objectiviteit en betrouwbaarheid in de journalistiek wordt er met de paplepel ingegoten bij ons communicatiewetenschappers. Moeten wij de organisaties als de NOS, waarvan te verwachten valt dat zij zonder twijfel deze waarden nastreven, nu in twijfel gaan trekken? Zijn alle media niet stiekem de slaaf van een zeer dominant Westers discours? Dit is zeker iets waar wij in de toekomst meer aandacht aan kunnen besteden. Voor nu geldt het advies dat je vooral je eigen ogen en oren open moet houden en je niet klakkeloos over moet nemen wat de media zeggen. Maar dat doe je vast al niet, want de media hebben geen effect op jou, toch?
Illustratie: Daan van Houten
