Iedereen ziet de wereld door zijn eigen metaforische bril, maar  ‘framing’ kan jouw perceptie van de werkelijkheid veranderen. Ook in de politiek is dit proces van toepassing. Hoe heeft framing invloed op het politieke debat? Hoe verhoudt framing zich tot beleidsvorming in de context van klimaatverandering? Ik ga een poging doen om, aan de hand van framing in de politiek, de politieke en publieke verdeeldheid rond klimaatverandering te verklaren. 

De oorsprong van conflict

Politieke partijen brengen problemen die zij vanuit hun politieke positie belangrijk vinden onder de aandacht.

In ‘Stemmen’, een podcast van De Correspondent, doorlopen politicologen en onderzoeksjournalisten het proces van conflict, dat zich afspeelt in de hedendaagse politiek. Zij verklaren hoe en waarom politieke partijen naar bepaalde conflicten in de samenleving kijken, hoe dit zich verhoudt tot de politieke aard van een partij en hoe framing een belangrijke rol speelt bij de verandering van een conflict. Ten eerste spelen de oorspronkelijke idealen, en daarmee de positie op het politieke spectrum, van een politieke partij een belangrijke rol bij het agenderen van een bepaald conflict. In hoeverre de partij vanuit een vooruitstrevend of juist een behoudend perspectief kijkt, kosmopolitisch of juist nationalistisch is geaard, heeft allemaal invloed op de problemen die een partij belangrijk vindt en de oplossingen die zij hiervoor bieden, aldus Tom van der Meer. Politieke partijen brengen problemen die zij vanuit hun politieke positie belangrijk vinden onder de aandacht.

Van economisch naar cultureel

‘Framing’ heb ik hierbij altijd al een interessant fenomeen gevonden. Hiermee wordt het op een bepaalde manier vormgeven van een bepaald idee of probleem bedoeld. Een probleem kun je op verschillende manieren formuleren, wat vervolgens kan leiden tot verschillende probleemstellingen en oplossingen van het probleem. Eerder zagen we al dat de politieke positie van een partij invloed heeft op de mate waarin zij het probleem als belangrijk ervaren. Vervolgens zorgt framing voor de manier waarop er naar dit probleem wordt gekeken. En hier wordt het interessant. In de podcast komt namelijk een zorgwekkende verandering naar voren die zich de laatste decennia heeft ontwikkeld in de politiek. Waar politici in de jaren ‘80 voornamelijk economische aspecten van een probleem benadrukten, zijn de culturele aspecten tegenwoordig steeds meer aan de orde.

In de context van klimaatverandering zou dit betekenen dat, waar politici voorheen bezig waren met de financiële middelen en economische gevolgen van klimaatverandering, zij zich tegenwoordig buigen over de vraag in hoeverre onze cultuur een rol moet spelen bij de oplossing. Moeten we dit nationaal, of juist internationaal oplossen? Het conflict is een kwestie van nationale identiteit geworden, aldus Armen Hakhverdian. Juist bij een probleem als klimaatverandering ben ik in de veronderstelling dat deze ontwikkeling, waarbij economische aspecten structureel minder worden benadrukt en culturele vraagstukken steeds meer worden benadrukt, een zorgwekkende ontwikkeling is. En ik zal uitleggen waarom.

In de context van klimaatverandering

Zowel wetenschappers als politici waren het eens over de gevolgen van klimaatverandering en de politieke verdeeldheid was nog klein

In zijn boek Hoe gaan we dit uitleggen? Schreef Jelmer Mommers over klimaatverandering. Hoe heeft het kunnen gebeuren dat wij, mensen, ons zo hebben verheven boven de natuur dat wij haar gewetenloos uitputten, als zijnde het een supermarkt met oneindige voorraad. Hij bespreekt de oorzaken, de ernst en de gevolgen van klimaatverandering op mens, natuur en maatschappij. En toen viel mij iets op: Mommers schrijft over een artikel dat in augustus 2018 verscheen in The New York Times Magazine, waar Nathaniel Rich de periode van de jaren ‘80 omschrijft als dé gemiste kans om de wereld voor ernstige klimaatverandering te behoeden. Zowel wetenschappers als politici waren het eens over de gevolgen van klimaatverandering en de politieke verdeeldheid was nog klein. De wetenschappelijke consensus over de ernst van de dreigende klimaatverandering werd gevolgd door politieke overeenstemming van zowel links als rechts.

Ik betreur dat het toen niet is gelukt om een succesvolle aanpak tegen klimaatverandering te realiseren, aangezien ik ervan ben overtuigd dat een klimaataanpak in het huidige politieke speelveld vele malen moeilijker zal zijn. Dit heeft alles te maken met de kleine politieke verdeeldheid waar Rich het over had. Deze politieke verdeeldheid verandert door de eerder genoemde verandering van frames. 

De verdeeldheid groeit

Uit het onderzoek blijkt dat deze ontwikkeling zorgt voor grote verdeeldheid, oftewel polarisatie.

Aan de hand van de podcast ‘Stemmen’ kan ik meer duidelijkheid geven over waarom het tegenwoordig moeilijker zal worden om tot een politieke consensus te komen omtrent het klimaatprobleem. Volgens een onderzoek van de podcast is de verandering van economische-  naar culturele framing ook aanwezig bij de kiezers. Niet alleen in de politiek worden conflicten met een culturele invalshoek bekeken, maar ook bij de kiezers spelen culturele aspecten als tradities, normen en waarden steeds een belangrijkere rol. Uit het onderzoek blijkt dat deze ontwikkeling zorgt voor grote verdeeldheid, oftewel polarisatie. 

De wetenschappelijke overeenstemming over de oorzaken, gevolgen en dreigende ernst van het klimaatprobleem is de afgelopen decennia niet veranderd, maar hooguit aangevuld. Desondanks is de politieke verdeeldheid, en daarmee de publieke verdeeldheid over klimaatverandering toegenomen. Tegenwoordig gelooft slechts 42 procent van de Republikeinse politici in Amerika in klimaatverandering. Volgens Nathaniel Rich was dit percentage In de jaren ‘80  vele malen hoger en daarbij is dit percentage nog steeds aan het dalen. De verdeeldheid groeit als gevolg van framing.

Cultuur en klimaatverandering

Het culturele frame van klimaatverandering ondermijnt de wetenschap.

Het culturele frame van klimaatverandering ondermijnt de wetenschap. De agrarische sector met zijn intensieve uitputtende landbouw, speelt in Nederland een belangrijke rol bij de Nederlandse cultuur. KLM, die geen belasting hoeft te betalen over zijn vernietigende uitstoot van kerosine, hoort bij de Nederlandse identiteit. Dus waarom zouden we deze sectoren belasten met een klimaatbeleid? Moeten onze nationale normen en waarden leiden onder de wetenschappelijke feiten? 

Framing als oplossing voor klimaatverandering?

Als framing op de juiste manier wordt gebruikt kan dit leiden tot nieuwe gezamenlijke oplossingen voor het dreigende gevaar van klimaatverandering. En dat is de kracht van framing.

De verschuiving van frames in de politiek heeft ervoor gezorgd dat culturele aspecten bij conflicten worden benadrukt. Zo ook bij een probleem als klimaatverandering, waarvoor dit culturele perspectief nadelige gevolgen heeft. De effecten van het culturele frame uiten zich bovendien in polarisatie onder de kiezers. Waar in de jaren 80 nog sprake was van klimaat consensus in de politiek, lopen de partijen nu zeer uiteen over dit onderwerp.  Om tot een succesvol klimaatbeleid te komen in de toekomst zal een nieuw, verbindend en rationeel frame wellicht een bepalende factor kunnen spelen. Een frame dat mensen bij elkaar brengt in plaats van tegen elkaar opzet. Een frame dat niet is gericht op culturele bijzaken maar op de essentie van het klimaatprobleem. Dat de politieke consensus van dit conflict weer terug kan brengen om zo tot een oplossing te komen voor het dreigende gevaar van klimaatverandering. Als framing op de juiste manier wordt gebruikt kan dit leiden tot nieuwe gezamenlijke oplossingen voor het dreigende gevaar van klimaatverandering. En dat is de kracht van framing. 

Cover: Khaled Reese

Edited by: Kim Bron, Cecilia Begal