Op een steenworp afstand van het Binnenhof (moet je wel goed mikken) ligt het Haags Historisch Museum. Daar is de komende maanden de tentoonstelling ‘Haagse Humor – Spotten met de politiek’ te zien, waar de politieke satire van Nederland eens scherp onder de loep wordt gelegd. Van Erasmus tot LuckyTV: de draak steken met de politiek is van alle tijden.

De gereedschapskist van de satiricus
De verkiezingen, de formatie, kabinetscrises en natuurlijk de uiteindelijke val van een kabinet: het is ideaal materiaal voor de satiricus. Dat geldt niet alleen tegenwoordig voor de Haagse Sander van de Pavert, het genie achter LuckyTV. Al aan het einde van de Middeleeuwen werden politici onderwerp voor spot – het ‘Lof der zotheid’ van Erasmus is hier een lichtend voorbeeld van. Het vergelijken van politici met beesten (natuurlijk, vooral hier de ‘sluwe vos’) was en is nog altijd een ideaal instrument voor satirici. Daarnaast is overdrijving een manier om het politieke gedoe in Den Haag eens flink te relativeren. Typetjes en karikaturen vergroten de werkelijkheid uit; ze kunnen dingen zeggen die je ze normaal niet zo snel in Nieuwspoort hoort zeggen. ‘Nobody fucks with Frank de Grave!’ Natuurlijk is de satiricus ook in staat de werkelijkheid om te keren.

De Tegenpartij
Een geslaagd voorbeeld van omkering binnen politieke satire is De Tegenpartij. Een iets té geslaagd voorbeeld zelfs. Kees van Kooten en Wim de Bie richtten in 1980 De Tegenpartij op, onder leiding van Jacobse & Van Es. De fictieve partij was een vorm van kritiek op het opkomende rechtse gedachtegoed en populisme van sommige partijen, zoals de toenmalige Centrumpartij van Hans Janmaat. Maar de satire werd al snel serieus; veel Nederlanders waren het eigenlijk wel eens met Jacobse & Van Es, die met kreten als ‘Samen voor ons eigen’ furore maakten. In de peilingen voor de Tweede Kamerverkiezingen van 1981 had de partij zelfs enkele zetels bemachtigd. Hans Janmaat maakte dankbaar gebruik van de leuzen van De Tegenpartij: de satire werd rechts ingehaald. Een aanslag op Jacobse & Van Es maakte helaas een voortijdig einde aan de nieuwe partij. De satiricus kan dus ook door de werkelijkheid worden ingehaald.

Koptelefoons
De expositie in het Haags Historisch Museum besteedt – terecht – veel aandacht aan de politieke satire van Van Kooten en De Bie. Verder is de tentoonstelling ‘traditioneel ingericht’: een iets te krap opgezette ruimte met informatie aan de wand, her en der bewegend beeld en met koptelefoons die al door honderd andere bezoekers zijn opgezet, en een flink aantal bezoekers van 65+. Het onderscheidende element van de expositie is echter: er kan gelachen worden! Naast de oude beelden van politieke satire (wat in de jaren zestig dan hilarisch was) is er met fragmenten van Kopspijkers, Koefnoen en LuckyTV genoeg te zien. De tentoonstelling geeft een mooi kijkje in de ontwikkeling van politieke satire door de jaren heen.

De tentoonstelling Haagse Humor – Spotten met de politiek is tot 15 mei 2014 te zien in het Haags Historisch Museum in Den Haag. Foto: Haags Historisch Museum