[mks_dropcap style=”letter” size=”48″ bg_color=”#ffffff” txt_color=”#000000″]E[/mks_dropcap]en bonnetje is voor velen vaak niets meer dan een verfrommeld stukje gestorven boom onderin de tas, maar afgelopen jaar is gebleken dat dit in de Tweede Kamer wat genuanceerder ligt. Zowel een minister als een staatssecretaris moest zijn functie neerleggen naar aanleiding van het kwijtraken van zo’n ouderwets betalingsbewijs. In tegenstelling tot andere, minder enerverende politieke zaken als zorgverzekeringen en een herziening van het belastingstelsel, is deze kwestie smullen voor communicatiewetenschappers. Leugens, onduidelijkheden, stilgehouden ICT’ers: de deal en de nasleep ervan waren een opeenstapeling van communicatieve fouten. Een reconstructie van de bonnetjesaffaire, a.k.a. de Teevendeal.
Cees H-asjhandelaar
De Teevendeal had niet bestaan als Cees H. zijn leven niet had vergooid door fulltime drugscrimineel te worden. Het OM had H. in 1984 achter de tralies gekregen en wilde hem maar wat graag zijn illegaal verdiende geld afhandig maken, maar dat bleek juridisch lastiger dan gehoopt. Door slordig handelen bleef de zaak jarenlang liggen en wanneer toenmalig officier van Justitie Fred Teeven besloot zich te storten op de boete die Cees H. was opgelegd, bleek de zaak verjaard en kon de destijds geëiste 500 miljoen gulden boete niet juridisch worden onderbouwd.
Leugens, onduidelijkheden en stilgehouden ICT’ers
Ondertussen had H. al wel een deel van zijn vermogen afgestaan aan de staat, het begin van de half miljard boete was betaald. Ironisch genoeg werd door zijn advocaat een deal gesloten waardoor hij recht zou hebben op een teruggave van 4,7 miljoen gulden. Bijkomend fun fact: onderdeel van de deal was dat de Belastingdienst erbuiten zou worden gelaten en H. dus geen belasting over het bedrag hoefde te betalen. Klinkt volkomen legaal en redelijk, toch? Leuk extraatje voor als je als werkloze ex-crimineel op een dag de gevangenis weer uit wandelt.
Het Beruchte Bonnetje
Tot maart 2014 lijkt deze deal stilletjes en succesvol afgehandeld, maar dan blijkt Nieuwsuur een flink staaltje onderzoeksjournalistiek te hebben uitgevoerd. De deal met Cees H. komt boven tafel en velen zetten vraagtekens bij de logica van de deal. Bovendien is het niet duidelijk of Teeven destijds überhaupt wel toestemming heeft gekregen voor de deal die hij sloot. Inmiddels wordt het ministerie van Veiligheid en Justitie geleid door Ivo Opstelten en heeft Fred Teeven zijn taak als officier van Justitie ingeruild voor een baan als staatssecretaris op datzelfde ministerie. In eindeloze debatten wordt de deal door de twee crime fighters fel verdedigd. Omdat ook Opstelten blijkbaar niet zo gehecht is aan bonnetjes, stelt hij door middel van een rekensom dat het aan Cees H. betaalde bedrag 1,25 miljoen gulden is geweest. Dat scheelt slechts een slordige 3,5 miljoen met het daadwerkelijk uitgekeerde bedrag.
Cees H. wandelt 4,7 miljoen euro rijker de gevangenis uit
In juni blijkt het door Opstelten genoemde bedrag niet te kloppen. Het daadwerkelijke bedrag moest ergens vindbaar zijn in de archieven van Justitie. Zo gaat de zoekactie naar het Beruchte Bonnetje van start, een speurtocht die zowel Opstelten als Teeven nog veel stress zou gaan bezorgen.
Nieuwsuur strikes again
De onderzoeksjournalisten bij Nieuwsuur laten het er niet bij zitten en komen in maart 2015 met een nieuwe conclusie: er is 4,7 miljoen euro aan Cees H. betaald. Het programma beweert bronnen te hebben ingezien bij het OM en het ministerie van Veiligheid en Justitie, maar komen niet met hard bewijs. Opstelten ontkent dat zijn ambtenaren op de hoogte zijn van het bedrag en zo lijkt nog steeds niet bewezen wat het daadwerkelijk betaalde bedrag is geweest.
9 maart 2015: doom day voor de twee boegbeelden van Justitie. Er blijkt wel degelijk bewijs van de overgemaakte 4,7 miljoen gulden te zijn gevonden, eerder genoemde bedragen bleken onjuist. Als gevolg hiervan kondigt minister Opstelten zijn aftreden als minister aan, wat staatssecretaris Teeven min of meer dwingt hetzelfde te doen. Teeven houdt een persconferentie waarin hij beweert datgene wat hij destijds heeft gedaan, te hebben gedaan ‘voor volk en vaderland’, en daarmee is de kous wat hem betreft af. Hij schaamt zich blijkbaar niet genoeg voor het debacle om direct de politiek te verlaten; Teeven wordt gewoon weer Kamerlid voor de VVD, terwijl opa Opstelten eindelijk met pensioen mag. Onduidelijk blijft hoe de zaak tussen de twee collega’s nu precies zit. Of dit hele fiasco een afspraak tussen de twee was of dat Opstelten oprecht geen idee had van de louche praktijken van zijn rechterhand, is tot op de dag van vandaag een raadsel.
Van der Steur versus de ICT’ers
Na het aftreden van Opstelten en Teeven meldt Ard van der Steur zich op 20 maart 2015 als nieuwe minister van Justitie en al snel daarna komt de commissie-Oosting met pijnlijke conclusies. Het Beruchte Bonnetje was wel degelijk vindbaar in het strafdossier van H., de werkwijze van Teeven destijds was onjuist en de Kamer is meerdere keren verkeerd geïnformeerd, aldus de commissie.
Opa Opstelten is met pensioen, Teeven zit weer in de Kamer
Van der Steur, nieuwe staatssecretaris Klaas Dijkhoff en premier Rutte verdedigen de deal zo goed en zo kwaad als het kan in felle debatten met de Tweede Kamer. Van der Steur haalt in zijn verdediging uit naar de ICT’ers van het ministerie, die volgens hem de reden zijn dat de zoektocht naar het bonnetje zo lang heeft geduurd. Deze uitspraak komt hem, ruim een maand later, duur te staan. De redactie van Nieuwsuur heeft mails in handen gekregen waaruit blijkt dat de zoektocht naar het bonnetje destijds bewust is gestaakt. De ICT’ers waar Van der Steur eerder op afgaf omdat zij niet capabel zouden zijn, bleken dus te zijn geïnstrueerd niet verder te zoeken. Van der Steur is zich van geen kwaad bewust en zet de commissie-Oosting snel weer aan het werk, om uit te vinden of hier sprake is geweest van een doofpotaffaire.
Het lijkt een soort politieke variant op Goede Tijden, Slechte Tijden: een eindeloos verhaal vol fouten, leugens en problemen, die om onverklaarbare redenen steeds weer opnieuw de kop opsteken. Tegen de tijd dat deze editie van Medium gedrukt is, zou het zomaar kunnen dat intussen is gebleken dat de vrouw van Geert Wilders al die tijd in het complot zat, de 4,7 miljoen stond voor het aantal kilo dropveters dat Cees H. heeft ontvangen en Opstelten deze hele situatie bewust heeft veroorzaakt omdat hij lekker van zijn oude dag wilde genieten. Het is slechts een kwestie van tijd tot de volgende episode van De Crimefighters en het Beruchte Bonnetje: to be continued.
UPDATE: Op 26 januari 2017 stapt Van der Steur op als minister van Veiligheid en Justitie, nadat hij opnieuw onder vuur is komen te liggen vanwege de Teevendeal. Van der Steur zou in zijn tijd als Kamerlid, toen Teeven en Opstelten het ministerie van V&J nog runden, belangrijke informatie hebben achtergehouden, en daar later over hebben gelogen. Hij is – afgerond naar boven – slechts twee jaar minister geweest. De deal van Teeven blijft dus, tientallen jaren nadat hij is gesloten, ook nu nog zijn slachtoffers eisen.
Cover: Daan van Houten
