In een wereld waar je dagelijks zowel online als offline wordt overspoeld met informatie kunnen dingen soms chaotisch, toevallig of willekeurig aanvoelen. Het begrijpen van symboliek kan deze chaotische wereld vol willekeur samenhang geven. Ogenschijnlijk betekenisloze symbolen kunnen verklaringen geven voor interpretaties van de werkelijkheid. Vanaf de vroege menselijke geschiedenis tot en met het heden wordt symboliek gebruikt om betekenissen uit te drukken, universele denk- en wereldbeelden vast te leggen en deze te kunnen veranderen. Symboliek heeft de kracht om te verbinden en verdelen. Het geeft culturele identiteit en culturele verschillen, kan historische context geven en betekenis aan de wereld om je heen.
Patronen in het dagelijks leven
De wereld om ons heen is niet zo toevallig als het soms lijkt.
Hedendaagse symboliek kan verklaringen geven voor schijnbaar toevallige of betekenisloze dingen en zorgt zo voor meer begrip voor de wereld om je heen. De kleur rood is hier een goed voorbeeld van. Heb je er weleens over nagedacht hoe vaak je dagelijks wordt onderworpen aan de symboliek van de kleur rood? Wanneer je aan het voetballen bent en een rode kaart krijgt, of tijdens het autorijden moet stoppen voor een stoplicht waarna je wordt gewaarschuwd door rode verkeersborden. Vervolgens rijdt de brandweer in rode voertuigen voorbij, omdat iemand in zee is gaan zwemmen terwijl de rode vlag was gehesen. Dit is niet toevallig. Met de kleur rood komen allerlei gebeurtenissen en symbolen samen die mogelijk eerst willekeurig leken, maar nu allemaal een overeenkomst hebben. De kleur rood staat symbool voor (het waarschuwen van) gevaar en de symboliek is op veel aspecten in het dagelijks leven terug te vinden. Als je batterij bijna leeg is krijgt het een rode kleur en ook in de auto hebben alle lampjes die waarschuwen voor gevaar een rode kleur. De wereld om ons heen is niet zo toevallig als het soms lijkt.
Symboliek in historische context
Waar je net hebt gezien dat recente symboliek de wereld kan verklaren, kan historische symboliek het verleden in een context plaatsen om er meer begrip voor te krijgen. Om weer even terug te komen op de kleur rood, kan wat historische kennis ons begrip voor de symboliek vergroten. Door de aard van het symbool te achterhalen wordt het mogelijk om het te interpreteren, waardoor niet alleen historische kennis en context worden verklaard, maar ook hedendaags begrip voor de symboliek wordt ondersteund. Men is in de veronderstelling dat de symboliek van de kleur rood voortkomt uit de tijd van het Romeinse Rijk, waarin verschillende goden werden aanbeden. Mars werd aanbeden als de god van de oorlog en had tevens een rode gloed als vuur of bloed. Zo werd rood een symbool voor woede en gevaar.
Symboliek en cultuur
Symboliek verklaart, verbindt en verdeelt.
Het is belangrijk om aan te geven dat symboliek niet statisch is. Doordat symbolen open staan voor interpretatie, kan het gebeuren dat verschillende mensen of groepen mensen dezelfde symbolen op een andere manier interpreteren. Historici kunnen bepaalde symbolen een andere betekenis geven dan aanhangers van een bepaalde religie. Ook tussen culturen kan de betekenisgeving van symboliek verschillen, aangezien symbolen een manier kunnen zijn om een bepaalde cultuur vorm te geven. Om terug te komen op de kleur rood; we hadden net vastgesteld dat deze symbool staat voor gevaar en afkomstig is uit de Klassieke Oudheid. Echter heeft deze kleur in de Chinese cultuur een hele andere betekenis dan in het Westen. In China draagt de kleur rood voornamelijk een positieve betekenis van liefde, welvaart en geluk uit. Rode lampionnen in restaurants om welvarendheid uit te stralen is niet ongebruikelijk in de Chinese cultuur. Vaak slapen koppels onder rode dekens en trouwen de vrouwen in een rode jurk in plaats van een witte. Op deze manier kan iets ogenschijnlijk simpels als een kleur niet alleen hedendaagse patronen verklaren of historische context geven, maar kan een kleur ook symbool staan voor verschillende betekenissen bij verschillende groepen. Hierdoor wordt kleur een onderdeel van culturele identiteit. Symboliek verklaart, verbindt en verdeelt.
De Swastika en het Pentagram
Wederom geven verschillende interpretaties van hetzelfde symbool grote culturele verschillen en historische context.
Dat symboliek kan verdelen is in het verleden wel gebleken. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd besloten dat de swastika, beter bekend als het hakenkruis, symbool zou staan voor het Nazisme. De symboliek van het hakenkruis was een middel om aanhangers van het Nazisme te verbinden, door uit te dragen dat men hetzelfde denk- en wereldbeeld deelde. Maar de interpretatie van de swastika is niet altijd Nazistisch geweest. In de hindoeïstische cultuur is de swastika al eeuwenlang een van de heiligste symbolen, die de betekenis aanduidt van levenskracht, geluk en heiligheid. Door deze interpretatie van het symbool wordt de swastika in landen als India en Nepal tot op de dag van vandaag veel gebruikt bij huwelijksceremonies, feesten en tempels. Wederom geven verschillende interpretaties van hetzelfde symbool grote culturele verschillen en historische context.
Ook bij het bekende symbool het pentagram, de vijfpuntige ster, is veel controverse over zijn betekenis. Tegenwoordig leert men dat dit symbool een Satanistische betekenis uitdraagt. Voornamelijk de omgekeerde pentagram (met twee punten naar boven) zou staan voor de sinistere bok die de hemel aanvalt met zijn horens. Echter is het pentagram met een historie van meer dan 4000 jaar oud een van de oudste symbolen ter wereld en heeft deze in de voorchristelijke tijd meerdere andere betekenissen uitgedragen. Zo stond het pentagram in heidense religies voor aarde, water, vuur, lucht en spiritualiteit. Ook hield de betekenis verband met de pentagram-vormige baan die de Venus iedere acht jaar in het heelal maakt. Zo kwam het pentagram symbool te staan voor de Romeinse godin Venus, het heilige vrouwelijke en de vruchtbaarheid.
Doordat symbolen de kracht van betekenis uitdragen, wordt er in sommige gevallen opzettelijk een andere interpretatie gegeven aan een symbool om een denk- of wereldbeeld te veranderen. Toen de Christelijke kerk zich wereldwijd ging verspreiden, moest zij concurreren met heidense tradities en religies. Door symboliek te veranderen van iets heiligs naar iets duivels wist de Christelijke Kerk de betekenis van andere religies op een negatieve manier te beïnvloeden.
Al met al kan symboliek groepen verbinden, betekenis en samenhang geven aan dagelijkse voorwerpen of gebeurtenissen en historische contexten verklaren. De betekenis van symboliek is afhankelijk van menselijke interpretatie en is daarom regelmatig aan verandering onderhevig. In de symboliek is geen eenduidig antwoord, maar kan juist het begrijpen van beide kanten waardevolle verklaringen opleveren en je wereldbeeld verbreden.
Edited by: Kim Bron
Cover: Joy Marino
