Ik ben links – linkshandig. En dat maakt mij onderdeel van pakweg tien procent van de wereldbevolking. Linkshandigheid kent zowel voor- als nadelen, wat waarschijnlijk de reden is dat een klein deel van de wereldpopulatie links als voorkeurshand heeft. Het feit dat linkshandigen in de minderheid zijn heeft invloed gehad op taalontwikkeling, de kijk op linkshandigen en de inrichting van de maatschappij.
Taalontwikkeling
Sinistrofobie is de angst voor linkshandigen. Uit het woord is zelfs het woord sinister te herleiden, wat in het Nederlands ‘griezelig’ of ‘onheilspellend’ betekent. Linkshandigheid werd in het Latijn al geassocieerd met negativiteit en deze connotatie is er nog steeds in moderne talen. In het Duits is het verband tussen links en onhandig duidelijker gebleven dan in het Nederlands, want een Duits woord voor onhandig is linkisch. Maar ook in het Nederlands is het verband terug te vinden. Bijvoorbeeld in het spreekwoord ‘twee linkerhanden hebben’, waarmee wordt bedoeld dat iemand onhandig is. Linkshandig staat hierbij gelijk aan onhandig.
Ook rechtse activisten maken gebruik van de negatieve lading van het woord. ‘Slinks’ wordt gebruikt als scheldwoord voor linkse politiek. De huidige betekenis van het woord is volgens Van Dale ‘oneerlijk’ of ‘achterbaks’. Maar toen men het Middelnederlands sprak, betekende slinks niet alleen oneerlijk, maar ook gewoon links. Tegenwoordig heeft het woord de laatstgenoemde betekenis verloren, wat de deur opende voor rechtse activisten die linkse politiek ‘slinkse politiek’ noemen. Daarentegen betekent rechts in het Middelnederlands ‘juist’ of ‘precies’. In het huidige Nederlands is dit duidelijke verband verloren gegaan, maar in het Engels niet; right betekent nog steeds zowel rechts als juist.
Taalkundigen kunnen stellen dat taalgebruik de angst voor linkshandigen aanwakkerde. De angst voor linkshandigen was niet een direct gevolg van hun minderheid, maar had eerder te maken met de associatie die mensen met links hadden. Bij veruit de meeste mensen is de rechterhand de sterke, precieze hand, terwijl de linkerhand zwak en onnauwkeurig is. De dominantie van de rechterhand heeft er dus voor gezorgd dat rechts werd geassocieerd met kracht en precisie en links niet. Deze ontwikkeling heeft op zijn beurt de angst voor en afkeer van linkshandigen aangewakkerd.
Hedendaagse linkshandigheid
Zelfs een rolmaat is vaak voor rechtshandigen gemaakt
Ook in de moderne tijd werd linkshandigheid lang niet geaccepteerd. Zo werden leerlingen verplicht om met hun rechterhand te schrijven. Tegenwoordig wordt rechtshandigheid niet meer opgedrongen, maar toch is de maatschappij logischerwijs grotendeels ingericht op rechtshandigen.
Veel keukengerei is gemaakt voor rechtshandigen. Zo hebben veel scharen vormen die bij rechtshandigen prettig in de hand vallen, maar voor linkshandigen juist onpraktisch zijn. Zelfs een rolmaat is vaak voor rechtshandigen gemaakt. Als ik als linkshandige een rolmaat uitrol staan de cijfers ondersteboven. Hetzelfde geldt voor de meeste pennen. Als een linkshandige een pen in de hand houd, staat de tekst ondersteboven.
Spel en sport
Een van mijn grootste frustraties wat betreft mijn linkshandigheid zijn kaartspellen. Bij veel kaarten zijn de kleuren alleen linksboven en rechtsonder aangegeven. Wanneer een rechtshandige zo’n kaartspel in de hand neemt, heeft diegene een duidelijk overzicht van de waarden van de kaarten. De voorste kaart zit aan de rechterkant en de achterste kaart zit links. Maar wanneer een linkshandige dit doet, zijn de posities van de kaarten gespiegeld, waardoor de kleuren van de kaarten minder goed leesbaar zijn. Een linkshandige heeft hierdoor minder overzicht over het kaartspel.
Kaartspel georiënteerd op rechtshandigen – Kendall Hoops (2016)
Toch kan linkshandigheid ook een concurrentievoordeel opleveren. Zo is het percentage professionele, linkshandige honkballers ongeveer vijftig procent. In eerdere fases van hun carrière spelen links- en rechtshandige honkballers voornamelijk tegen rechtshandige spelers, omdat rechtshandigen simpelweg in de meerderheid zijn. Hierdoor is een linkshandige beter ingespeeld op een rechtshandige dan een rechtshandige op een linkshandige.
Wittgenstein
Linkshandigheid geeft een goede inkijk in hoe taal zich ontwikkelt. En wat die taalontwikkeling voor gevolgen heeft. Het bevestigt het latere werk van Ludwig Wittgenstein, waarin hij breekt met zijn eerdere werk. Hij stelt dat taal geen afspiegeling van de werkelijkheid is, wat hij eerder concludeerde, maar dat taal dient als instrument waarmee de werkelijkheid wordt vormgegeven. Het is van belang dat mensen zich bewust zijn van hun taalgebruik. En dat mensen zich bewust zijn dat hun taalgebruik invloed heeft op hun belevingswereld.
Cover: Sprina Huang via Pexels
Geëdit door Gijs Berk
